Αθεϊσμός ή Αθεΐα ονομάζεται η οντολογική θέση που απορρίπτει την ύπαρξη του Θεού.[1] Αντίκειται στον θεϊσμό και περιλαμβάνει τόσο τις απόψεις εκείνων που δεν έχουν πίστη στην ύπαρξη θεοτήτων (αρνητικός αθεϊσμός) όσο κι εκείνων που πιστεύουν ρητά στη μη ύπαρξη τέτοιων οντοτήτων (θετικός αθεϊσμός)[2]. Κατά την Αρχαιότητα, ο επικουρισμός περιέκλειε αθεϊστικές αντιλήψεις, αλλά εξαφανίστηκε από την ελληνορωμαϊκή φιλοσοφική παράδοση καθώς αυξανόταν η επιρροή του νεοπλατωνισμού.
Κατά την εποχή του Διαφωτισμού η έννοια του αθεϊσμού αναδύθηκε εκ νέου ως κατηγορία εναντίον εκείνων που αμφισβητούσαν το θρησκευτικό status quo, αλλά μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα είχε γίνει η φιλοσοφική τοποθέτηση μιας αυξανόμενης μειονότητας. Μέχρι τον 20ο αιώνα, παράλληλα με την εξάπλωση του ορθολογισμού και του ανθρωπισμού, ο αθεϊσμός είχε γίνει μια κοινότοπη τοποθέτηση, επικρατούσα ιδίως μεταξύ των επιστημόνων.
Όπως συμβαίνει και με παρόμοιες μη-ντεϊστικές έννοιες στον αγνωστικισμό, δεν υπάρχουν θέσεις που να μπορούμε να πούμε ότι τις προσυπογράφουν όλοι οι αθεϊστές. Πολλοί αθεϊστές όντως μοιράζονται κοινές ανησυχίες σχετικά με τις αποδείξεις και την επιστημονική μέθοδο, αλλά υποστηρίζουν ότι ο αθεϊσμός δεν είναι ούτε θρησκεία ούτε ένα παγιωμένο σύστημα πεποιθήσεων.
Ο A.B. Drachmann παρατηρεί:
Μεταξύ των σύγχρονων αθεϊστών, ο αθεϊσμός γίνεται ευρύτερα αντιληπτός με την έννοια του "χωρίς (ή, επιθετικά, "ελεύθερος από") θεϊστικές πεποιθήσεις". Αυτός ο πολύ ευρύς ορισμός δικαιολογείται με αναφορά στην ετυμολογία της λέξης καθώς και στη συνέπειά του με τη χρήση του όρου που κάνουν οι αθεϊστές.
Ο Martin (1990, σελ.465-466) επισημαίνει ότι ο πρακτικός αθεϊσμός θα μπορούσε να περιγραφεί ακριβέστερα ως αλλοτριωμένος θεϊσμός.
Όταν στην πορεία της ιστορίας των ιδεών η άρνηση της ύπαρξης του "εικοτολογικού" αθεϊσμού δεν μπορούσε πλέον να υποστηριχθεί, ο αθεϊσμός παρόλα αυτά συνέχισε να απωθείται με το να ορίζεται πολύ στενά, με το να απορρίπτεται ως απαράδεκτα δογματικός ή να παρερμηνεύεται σκόπιμα.
Η a priori απόδειξη της ύπαρξης του θεού από τον Άνσελμο του Καντέρμπερι, ο οποίος θεωρείται κυρίαρχη μορφή της θεολογίας και της φιλοσοφίας την εποχή του μεσαίωνα, γνωστό ως οντολογικό επιχείρημα, είναι ο ακόλουθος ισχυρισμός: εάν μπορείς να σκεφτείς την ύπαρξη ενός μεγαλειώδους όντος που καλλίτερο δεν γίνεται, τότε αυτό το όν υπάρχει γιατί εάν δεν υπήρχε τότε δεν θα μπορούσες να το σκεφτείς. Η λογική αυτή είναι απολύτως συμβατή με την ακόλουθη: μπορείς να σκεφτείς ότι στο νέφος του Όορτ υπάρχει μια συμπυκνωμένη αστακομακαρονάδα που σε λίγο θα γίνει μαύρη τρύπα; Εάν ναι τότε η αστακομακαρονάδα-μαύρη τρύπα υπάρχει και κανείς αστρονόμος ή οποιοδήποτε άλλο όργανο παρατήρησης επίγειο ή σε τροχιά στο διάστημα θα μπορούσε να αποδείξει με απόλυτη βεβαιότητα ότι αυτή η συμπυκνωμένη αστακομακαρονάδα δεν υπάρχει!
Εάν αναλογιστεί κανείς ότι η ύπαρξη του θεού κάθε άλλο παρά προφανής είναι, τότε θα πρέπει κάποιος να σκεφτεί πολύ σοβαρά ότι η πιθανότητα να κάνει λάθος το συναίσθημα του είναι μάλλον μεγαλύτερη παρά μικρότερη, ισχυρίζεται στο βιβλίο του ο Ρίτσαρντ Ντόκινς. Διότι όπως αναφέρει, αλλά και όπως αποδεικνύεται ιστορικά, το συναίσθημα είναι ο μόνος λόγος που οι άνθρωποι πιστεύουν σε θεούς από καταβολής της ανθρωπότητας. Εάν ήταν η παρατήρηση τότε θα πιστεύαμε ακόμα στον Ρα, στο δωδεκάθεο, στον Θωρ και τους χιλιάδες άλλους θεούς που «έπλασε» ο homo sapiens τα τελευταία διακόσια χιλιάδες χρόνια που υπάρχει στην γη. [7] Αυτό ακριβώς το συναίσθημα ως βάση της πίστης αντικρούεται πανεύκολα από τον καθένα με στοιχειώδη λογική, καθώς σχεδόν κανείς χριστιανός θα μπορούσε σοβαρά να ισχυριστεί ότι θα ήταν χριστιανός και όχι μουσουλμάνος εάν αμέσως μετά την γέννηση του είχε δοθεί για υιοθεσία σε μια ντόπια οικογένεια στην Τεχεράνη ή στο Ριάντ. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η πιθανότητα να είναι το ισχυρό συναίσθημα που νοιώθουν οι άνθρωποι προς τον θεό, όποιος θεός και να είναι αυτός, προϊόν των άλλων γύρω τους και όχι δική τους επιλογή είναι κάθε άλλο από αμελητέα. Ο μηχανισμός της προσφυγής στην αυθεντία λειτουργεί διαχρονικά και πλάθει τις κοινωνίες επιβραδύνοντας την εξέλιξη τους. Η λογική πλάνη της προσφυγής στην άγνοια, που είδαμε παραπάνω, γίνεται πραγματικότητα με το επιχείρημα ότι εάν ο θεός δεν υπήρχε τότε γιατί τόσα δισεκατομμύρια άνθρωποι διαχρονικά πιστεύουν στον θεό; Το επιχείρημα αυτό είναι ο ορισμός της λογικής πλάνης της προσφυγής στην αυθεντία και του συνδρόμου της αγέλης: αφού το λένε τόσοι θα είναι και αληθινό. (Όπως ακριβώς τόσοι και τόσοι άνθρωποι για τόσα και τόσα χρόνια λέγανε ότι οι ουρανοί γυρνάνε γύρω από την Γη.)
Ένα επιχείρημα ότι οι θρησκείες μπορεί να είναι επιβλαβείς, όπως ισχυρίστηκε ο Σαμ Χάρις, είναι ότι η εξάρτηση των δυτικών θρησκειών στην θεία εξουσία προσφέρεται για αυταρχισμό και δογματισμό. Άθεοι αναφέρουν στοιχεία που δείχνουν ότι υπάρχει συσχετισμός μεταξύ του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και «εξωγενούς θρησκείας» (όταν δηλαδή η θρησκεία υποστηρίζεται επειδή εξυπηρετεί απώτερα αόρατα συμφέροντα) τον αυταρχισμό, το δογματισμό και την προκατάληψη. Τα επιχειρήματα αυτά σε συνδυασμό με αναφορές σε ιστορικά γεγονότα όπως οι Σταυροφορίες, η Ιερά Εξέταση, οι δίκες μαγισσών και οι τρομοκρατικές επιθέσεις, έχουν χρησιμοποιηθεί σε απάντηση αυτών που εκθειάζουν τα υποτιθέμενα ευεργετικά αποτελέσματα της πίστης σε θρησκείες.
Κατά την εποχή του Διαφωτισμού η έννοια του αθεϊσμού αναδύθηκε εκ νέου ως κατηγορία εναντίον εκείνων που αμφισβητούσαν το θρησκευτικό status quo, αλλά μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα είχε γίνει η φιλοσοφική τοποθέτηση μιας αυξανόμενης μειονότητας. Μέχρι τον 20ο αιώνα, παράλληλα με την εξάπλωση του ορθολογισμού και του ανθρωπισμού, ο αθεϊσμός είχε γίνει μια κοινότοπη τοποθέτηση, επικρατούσα ιδίως μεταξύ των επιστημόνων.
Όπως συμβαίνει και με παρόμοιες μη-ντεϊστικές έννοιες στον αγνωστικισμό, δεν υπάρχουν θέσεις που να μπορούμε να πούμε ότι τις προσυπογράφουν όλοι οι αθεϊστές. Πολλοί αθεϊστές όντως μοιράζονται κοινές ανησυχίες σχετικά με τις αποδείξεις και την επιστημονική μέθοδο, αλλά υποστηρίζουν ότι ο αθεϊσμός δεν είναι ούτε θρησκεία ούτε ένα παγιωμένο σύστημα πεποιθήσεων.
Ετυμολογία
Στα πρώιμα αρχαία Ελληνικά, το επίθετο άθεος (από το στερητικό α + θεός) σήμαινε εκείνον που ήταν "χωρίς θεούς" ή εκείνον που του "έλειπε η πίστη στους θεούς". Η λέξη απέκτησε ένα επιπρόσθετο νόημα κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα, οπότε και εξέφραζε την πλήρη έλλειψη σχέσεων με τους θεούς, δηλαδή σήμαινε "αρνητής των θεών, άθρησκος, ανόσιος", είχε δε βαρύτερες συνυποδηλώσεις από τον όρο ασεβής. Οι σύγχρονες μεταφράσεις των κλασικών κειμένων μερικές φορές αποδίδουν το "άθεος" ως "αθεϊστής". Υπήρχε επίσης το αφηρημένο ουσιαστικό αθεότης: "αθεϊσμός". Ο Κικέρων μετέγραψε τη λέξη στα λατινικά με τη μορφή "atheos". Η συζήτηση περί αθέων υπήρξε έντονη στη διαμάχη μεταξύ των πρώτων χριστιανών και των παγανιστών, με την κάθε πλευρά να χαρακτηρίζει αθεϊσμό τις πεποιθήσεις της αντίπαλης.Ο A.B. Drachmann παρατηρεί:
Αθεϊσμός και αθεϊστής είναι λέξεις που διαμορφώθηκαν από ελληνικές ρίζες και με ελληνικές καταλήξεις. Εντούτοις δεν είναι [αρχαίες, ΣτΜ] ελληνικές· η μορφή τους δεν είναι σύμφωνη προς την ελληνική χρήση. Στα ελληνικά έλεγαν άθεος και αθεότης· Σ' αυτές αντιστοιχούν με σχετική ακρίβεια οι αγγλικές λέξεις ungodly (ανευλαβής) και ungodliness (ανευλάβεια, ασέβεια). Ακριβώς όπως και η λέξη ungodly [στα αγγλικά], ο όρος άθεος χρησιμοποιούνταν ως σοβαρή μομφή και ηθική καταδίκη· αυτή είναι μια παλιά χρήση της λέξης, και δη η παλαιότερη που μπορεί να εντοπιστεί. Μόνο μεταγενέστερα βρίσκουμε τη λέξη να χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα συγκεκριμένο φιλοσοφικό δόγμα.[3]
Ορισμοί του αθεϊσμού
Πολλοί διανοητές έχουν προβληματιστεί με το πώς μπορεί να περιγραφεί καλύτερα ο αθεϊσμός: μεγάλο μέρος της σχετικής λογοτεχνίας εμπεριέχει ή προκαλεί σύγχυση.Μεταξύ των σύγχρονων αθεϊστών, ο αθεϊσμός γίνεται ευρύτερα αντιληπτός με την έννοια του "χωρίς (ή, επιθετικά, "ελεύθερος από") θεϊστικές πεποιθήσεις". Αυτός ο πολύ ευρύς ορισμός δικαιολογείται με αναφορά στην ετυμολογία της λέξης καθώς και στη συνέπειά του με τη χρήση του όρου που κάνουν οι αθεϊστές.
Πρακτικός και εικοτολογικός αθεϊσμός στη θρησκευτική απολογητική
Οι πρώτες απόπειρες να οριστεί ή να αναπτυχθεί μια τυπολογία του αθεϊσμού παρουσιάστηκαν στη θρησκευτική απολογητική. Αυτές οι απόπειρες εκφράστηκαν με τη χρήση ορολογίας και εν μέσω συμφραζομένων τα οποία, ως ήταν αναμενόμενο, απηχούσαν τις θρησκευτικές υποθέσεις και προκαταλήψεις των συγγραφέων. Παρόλα αυτά, αναγνωριζόταν ότι υπήρχε μια ποικιλομορφία στις αθεϊστικές απόψεις· καθιερώθηκε κοινώς μια διάκριση ανάμεσα στον πρακτικό αθεϊσμό και τον εικοτολογικό (υποθετικό) αθεϊσμό. Ο πρακτικός αθεϊσμός λεγόταν ότι πηγάζει από την ηθική αστοχία, την υποκρισία, την ηθελημένη άγνοια και την απιστία. Οι πρακτικοί αθεϊστές συμπεριφέρονταν σαν να μην υπήρχε ο Θεός, οι ηθικές αξίες και η κοινωνική υπευθυνότητα. Όσο για τον σοβαρό εικοτολογικό αθεϊσμό, από την άλλη μεριά, η ύπαρξή του αμφισβητούνταν. Το ότι κάποιος μπορεί να οδηγηθεί στον αθεϊσμό δια της λογικής οδού θεωρούνταν κάτι το αδύνατο (δείτε για παράδειγμα Armstrong (1999 σελ.331-332)).Ο Martin (1990, σελ.465-466) επισημαίνει ότι ο πρακτικός αθεϊσμός θα μπορούσε να περιγραφεί ακριβέστερα ως αλλοτριωμένος θεϊσμός.
Όταν στην πορεία της ιστορίας των ιδεών η άρνηση της ύπαρξης του "εικοτολογικού" αθεϊσμού δεν μπορούσε πλέον να υποστηριχθεί, ο αθεϊσμός παρόλα αυτά συνέχισε να απωθείται με το να ορίζεται πολύ στενά, με το να απορρίπτεται ως απαράδεκτα δογματικός ή να παρερμηνεύεται σκόπιμα.
Επιχειρήματα υπέρ του Αθεϊσμού
Δογματισμός
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του Η περί θεού αυταπάτη (The God Delusion, 2006),[5] υποστηρίζει ότι ο αθεϊσμός δεν είναι δόγμα, το οποίο βασίζεται σε γραφές που δεν έχουν αλλάξει για χιλιάδες χρόνια (όπως τα ιερά βιβλία σχεδόν όλων των θρησκειών), αλλά επιστημονική και λογική παρατήρηση του κόσμου γύρω μας βασισμένη στην επιστημονική μέθοδο. Αντίθετα ο Χριστιανισμός, ο Ιουδαϊσμός, το Ισλάμ ή ακόμα και ο Βουδισμός, οι οποίες είναι οι κυριότερες θρησκείες παγκοσμίως, κηρύσσουν σήμερα τα ίδια πράγματα που κήρυτταν και πριν από εκατονταετίες και τα ιερά βιβλία τους έχουν παραμείνει τα ίδια χωρίς ανανέωση ιδεών. Το μόνο που άλλαξε είναι η ερμηνεία των ιερών κειμένων, τακτική που ακολουθείται για να συνυπάρχει η θρησκεία με τις αναμφισβήτητες σύγχρονες επιστημονικές αλήθειες. Παραδείγματος χάριν η ερμηνεία των ιερών βιβλίων του χριστιανισμού καταδίκασε τον Γαλιλαίο σε θάνατο επειδή υποστήριζε ότι η Γη κινείται ενώ ακριβώς τα ίδια βιβλία θεωρούν σήμερα ότι η Μεγάλη Έκρηξη είναι απολύτως συμβατή με την χριστιανική διδασκαλία, εφ' όσον ο Θεός με έκρηξη έπλασε τον κόσμο. [6]Προσφυγή στην άγνοια
Η προσφυγή στην άγνοια αποτελεί λογική πλάνη και σημαίνει ότι η αδυναμία να αποδειχτεί η μη ύπαρξη σημαίνει την αυτόματη αποδοχή της ύπαρξης. Δηλαδή δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι ο θεός δεν υπάρχει, άρα υπάρχει. Σε αυτήν ακριβώς την λογική έχουν βασιστεί αρκετές θρησκείες-παρωδίες όπως η Τσαγιέρα του Ράσελ, η Αόρατη Ροζ Μονόκερως, το Ιπτάμενο Μακαρονοτέρας και άλλες. Η αδυναμία της επιστήμης να αποδείξει την μη ύπαρξη του θεού χρίζει ιδιαίτερης προσοχής για το τι ακριβώς θεωρεί η επιστήμη βεβαιότητα ή για το πόσο ένα πιθανό γεγονός είναι «σχεδόν βέβαιο» ή «σχεδόν αβέβαιο». Παραδείγματος χάριν εάν κάποιος ρίξει ένα νόμισμα 1.000.000 φορές η επιστήμη δεν θεωρεί βεβαιότητα ούτε θεωρεί ότι είναι «σχεδόν βέβαιο» ότι δεν θα έρθει 1.000.000 φορές «γράμματα». (Η πιθανότητα να έρθει 1.000.000 φορές γράμματα είναι 2−1.000.000, αριθμός μεγαλύτερος του μηδενός άρα όχι απίθανο)Η a priori απόδειξη της ύπαρξης του θεού από τον Άνσελμο του Καντέρμπερι, ο οποίος θεωρείται κυρίαρχη μορφή της θεολογίας και της φιλοσοφίας την εποχή του μεσαίωνα, γνωστό ως οντολογικό επιχείρημα, είναι ο ακόλουθος ισχυρισμός: εάν μπορείς να σκεφτείς την ύπαρξη ενός μεγαλειώδους όντος που καλλίτερο δεν γίνεται, τότε αυτό το όν υπάρχει γιατί εάν δεν υπήρχε τότε δεν θα μπορούσες να το σκεφτείς. Η λογική αυτή είναι απολύτως συμβατή με την ακόλουθη: μπορείς να σκεφτείς ότι στο νέφος του Όορτ υπάρχει μια συμπυκνωμένη αστακομακαρονάδα που σε λίγο θα γίνει μαύρη τρύπα; Εάν ναι τότε η αστακομακαρονάδα-μαύρη τρύπα υπάρχει και κανείς αστρονόμος ή οποιοδήποτε άλλο όργανο παρατήρησης επίγειο ή σε τροχιά στο διάστημα θα μπορούσε να αποδείξει με απόλυτη βεβαιότητα ότι αυτή η συμπυκνωμένη αστακομακαρονάδα δεν υπάρχει!
Προσφυγή στην αυθεντία
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς δηλώνει ότι κανείς άθεος δεν θα παραμείνει άθεος εάν γίνει ένα θαύμα (δηλαδή μια θεϊκή αποκάλυψη) την οποία όμως θα παρατηρήσει πλήθος ανθρώπων ταυτόχρονα και όχι ένας ή δύο ή μια μικρή ομάδα, όπως συνήθως γίνεται στα κατά καιρούς «θαύματα» που επίσημα παραδέχεται η εκκλησία και αυτόματα διδάσκονται στα σχολεία, όπου και λαμβάνουν την «επισημότητα» που χρειάζονται ώστε να γίνουν «αναμφισβήτητες αλήθειες». Αυτός ακριβώς ο μηχανισμός προσφυγή στην αυθεντία (argumentum ad verecundiam), δηλαδή επειδή το είπε ο δάσκαλος / παπάς / γιατρός / γονέας / - σχεδόν οι μοναδικοί άνθρωποι που συναναστρέφονται τα παιδιά - ή επειδή είναι γραμμένο στο σχολικό βιβλίο άρα είναι και αληθινό, είναι πίσω από πολλές «αναμφισβήτητες αλήθειες» που έχουν με την πάροδο του χρόνου αποδειχτεί πλάνες, όχι μόνο σε ότι αφορά την θρησκεία, όπως παραδείγματος χάριν η πλάνη της ύπαρξης του Δία και των άλλων ολύμπιων θεών, αλλά και σε επιστημονικά θέματα. Ίσως το τρανταχτότερο παράδειγμα τέτοιας «αληθοφανούς πλάνης» σε διεθνές επίπεδο, έξω από την θρησκεία, είναι η επί χιλιάδες χρόνια πεποίθηση των ανθρώπων ότι οι ουρανοί γυρνάνε γύρω από την Γη. Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος είχε προτείνει το ηλιοκεντρικό μοντέλο, το οποίο όμως θάφτηκε επειδή οι αναγνωρισμένες αυθεντίες της εποχής όπως ο Αριστοτέλης και αργότερα ο Κλαύδιος Πτολεμαίος είχαν αντίθετη άποψη. Αυτό το αναμφισβήτητο γεγονός δεν επιβεβαιώνει μόνο ότι η επιρροή αναγνωρισμένων ανθρώπων μπορεί να οδηγήσει σε απίστευτες πλάνες αλλά επί πλέον, και πιο σημαντικό, δείχνει ποσό αληθές μπορεί είναι το προφανές των οφθαλμών μας. Οι ουρανοί γυρνάνε γύρω από την γη γιατί τους βλέπουμε, πως είναι δυνατόν να γυρνάει η γη γύρω από τον εαυτό της; Άσε που το λέει και ο Αριστοτέλης ο οποίος να σημειωθεί δεν ήταν καν αστρονόμος. Και κάπως έτσι θάφτηκε η αλήθεια του Αρίσταρχου.Εάν αναλογιστεί κανείς ότι η ύπαρξη του θεού κάθε άλλο παρά προφανής είναι, τότε θα πρέπει κάποιος να σκεφτεί πολύ σοβαρά ότι η πιθανότητα να κάνει λάθος το συναίσθημα του είναι μάλλον μεγαλύτερη παρά μικρότερη, ισχυρίζεται στο βιβλίο του ο Ρίτσαρντ Ντόκινς. Διότι όπως αναφέρει, αλλά και όπως αποδεικνύεται ιστορικά, το συναίσθημα είναι ο μόνος λόγος που οι άνθρωποι πιστεύουν σε θεούς από καταβολής της ανθρωπότητας. Εάν ήταν η παρατήρηση τότε θα πιστεύαμε ακόμα στον Ρα, στο δωδεκάθεο, στον Θωρ και τους χιλιάδες άλλους θεούς που «έπλασε» ο homo sapiens τα τελευταία διακόσια χιλιάδες χρόνια που υπάρχει στην γη. [7] Αυτό ακριβώς το συναίσθημα ως βάση της πίστης αντικρούεται πανεύκολα από τον καθένα με στοιχειώδη λογική, καθώς σχεδόν κανείς χριστιανός θα μπορούσε σοβαρά να ισχυριστεί ότι θα ήταν χριστιανός και όχι μουσουλμάνος εάν αμέσως μετά την γέννηση του είχε δοθεί για υιοθεσία σε μια ντόπια οικογένεια στην Τεχεράνη ή στο Ριάντ. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η πιθανότητα να είναι το ισχυρό συναίσθημα που νοιώθουν οι άνθρωποι προς τον θεό, όποιος θεός και να είναι αυτός, προϊόν των άλλων γύρω τους και όχι δική τους επιλογή είναι κάθε άλλο από αμελητέα. Ο μηχανισμός της προσφυγής στην αυθεντία λειτουργεί διαχρονικά και πλάθει τις κοινωνίες επιβραδύνοντας την εξέλιξη τους. Η λογική πλάνη της προσφυγής στην άγνοια, που είδαμε παραπάνω, γίνεται πραγματικότητα με το επιχείρημα ότι εάν ο θεός δεν υπήρχε τότε γιατί τόσα δισεκατομμύρια άνθρωποι διαχρονικά πιστεύουν στον θεό; Το επιχείρημα αυτό είναι ο ορισμός της λογικής πλάνης της προσφυγής στην αυθεντία και του συνδρόμου της αγέλης: αφού το λένε τόσοι θα είναι και αληθινό. (Όπως ακριβώς τόσοι και τόσοι άνθρωποι για τόσα και τόσα χρόνια λέγανε ότι οι ουρανοί γυρνάνε γύρω από την Γη.)
Οι κίνδυνοι της θρησκείας
Μερικοί επιφανείς άθεοι - όπως ο Μπέρτραντ Ράσελ, Κρίστοφερ Χίτσενς, Σαμ Χάρις και Ρίτσαρντ Ντόκινς - έχουν επικρίνει τις θρησκείες, αναφέροντας τις επιζήμιες πτυχές διαφόρων θρησκευτικών πρακτικών και δογμάτων. Άθεοι έχουν συχνά εμπλακεί σε διάλογο με υποστηρικτές της θρησκείας και οι συζητήσεις αφορούν το ζήτημα στο κατά πόσον οι θρησκείες παρέχουν όφελος τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.Ένα επιχείρημα ότι οι θρησκείες μπορεί να είναι επιβλαβείς, όπως ισχυρίστηκε ο Σαμ Χάρις, είναι ότι η εξάρτηση των δυτικών θρησκειών στην θεία εξουσία προσφέρεται για αυταρχισμό και δογματισμό. Άθεοι αναφέρουν στοιχεία που δείχνουν ότι υπάρχει συσχετισμός μεταξύ του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και «εξωγενούς θρησκείας» (όταν δηλαδή η θρησκεία υποστηρίζεται επειδή εξυπηρετεί απώτερα αόρατα συμφέροντα) τον αυταρχισμό, το δογματισμό και την προκατάληψη. Τα επιχειρήματα αυτά σε συνδυασμό με αναφορές σε ιστορικά γεγονότα όπως οι Σταυροφορίες, η Ιερά Εξέταση, οι δίκες μαγισσών και οι τρομοκρατικές επιθέσεις, έχουν χρησιμοποιηθεί σε απάντηση αυτών που εκθειάζουν τα υποτιθέμενα ευεργετικά αποτελέσματα της πίστης σε θρησκείες.
